غده تیروئید چیست؟ از کم کاری تا پرکاری تیروئید و پیشگیری
بدن انسان از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است. هر یک از سلول‌های بدن نقش های گوناگونی در بدن ایفا می‌کنند. عملکرد بخش‌های مختلف بدن جدا از هم نیست و پیکر انسان در ارتباط بین این قسمت‌ها شکل می‌گیرد. سیستم هورمونی یکی از این مسیر‌های ارتباطی در بدن است. سیستم درون ریز بدن از اجزای مختلفی تشکیل شده است؛ که هریک مسئولیت‌های گوناگونی دارند.
در این مقاله قصد داریم شما را با عملکرد غده تیروئید، ناهنجاری و بیماری‌هایی که ممکن است برای آن پیش بیاید آشنا کنیم.
غده تیروئید
برای هماهنگی بین ارگان‌های مختلف در بدن، وجود سیستم‌های اطلاع رسانی و هماهنگ کننده الزامی است. هورمون‌ها بخشی مهمی از این مسیر را تشکیل می‌دهند و پیام‌هایی را در بدن مخابره می‌کنند. غده تیروئید یکی از اعضای پرکاربرد این سیستم است. این غده پروانه‌ای شکل در ناحیه گردن و جلوی نای قرار دارد. تیروئید اندازه چندان بزرگی ندارد؛ ولی با این حال می‌تواند عملکرد بخش‌های مختلف بدن را تنظیم کند. این غده با ترشح هورمون تیروکسین، تنظیم متابولیسم اندام و سلول‌های گوناگون بدن را پیش می‌برد. با ترشح این هورمون، مقدار انرژی که به سلول‌های بدن می‌رسد؛ تنظیم می‌شود.
گاهی اوقات شرایطی پیش می‌آید که عملکرد طبیعی این غده دچار اختلال می‌شود. بروز این مشکلات ممکن است بیماری‌های تیروئیدی را با خود به همراه داشته باشند. وجود مشکل در عملکرد این غده را با انجام آزمایش و بررسی مقادیر هورمون‌های تیروئیدی، می‌توان تشخیص داد.
کم کاری تیروئید
در صورتی که هورمون تیروکسین کم‌تر از مقدار مورد نیاز بدن ترشح شود؛ کم کاری تیروئید اتفاق می‌افتد. در این شرایط متابولیسم سلول‌ها در سرتاسر بدن دچار اختلال می‌شود. کاهش سوخت و ساز در بدن، افزایش وزن و در عین حال خستگی را با خود به همراه می‌آورد. در چنین شرایطی غده تیروئید برای تامین نیاز بدن سعی در تولید هرچه بیشتر هورمون تیرویید دارد.
ناتوانی این غده به مرور زمان بزرگ شدن آن را به همراه می‌آورد. در برخی از افراد مبتلا به کم کاری تیروئید علائم مربوط به گواتر و بزرگ شدن غده تیروئید نیز دیده می‌شود.
نقش کم کاری تیروئید در اضافه وزن و چاقی
تناسب اندام و داشتن وزن مناسب، امروزه به دغدغه افراد زیادی در سرتاسر جهان تبدیل شده است. وجود بیماری‌های مختلف می‌تواند شرایط کلی بدن را تحت تاثیر قرار دهد و آن را مستعد چاقی کند. کم کاری تیروئید نیز یکی از عواملی است که باعث افزایش وزن بدن می‌شود. حین کاهش ترشح هورمون تیرویید، سوخت و ساز بدن نیز کاهش می‌یابد.
کاهش متابولیسم و سوخت و ساز، باعث می‌شود انرژی اضافی در بدن باقی بماند. این انرژی باقی مانده، به صورت چربی در بدن ذخیره می‌شود. در این حالت رژیم غذایی نیز تاثیر زیادی ندارد؛ چرا که بایستی در ابتدا علت مربوط به کم کاری تیروئید درمان شود.
بیشتر بخوانید : انواع بیماری مقاربتی؛ آشنایی با علائم، تشخیص و روش های درمان
پرکاری تیروئید
در صورتی که هورمون تیروئید بیش از حد نیاز در بدن ترشح شود؛ بیماری پرکاری تیرویید رخ می‌دهد. در این شرایط تنظیم سوخت و ساز بدن به مشکل بر می‌خورد و سوخت و ساز بدن با سرعت بالایی انجام می‌شود. این حالت حتی خلق و خوی فرد را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد و او را بسیار زودرنج و پرخاشگر می‌کند.
یکی از تظاهرات بالینی مهم این بیماری کاهش وزن و در عین حال افزایش ضربان قلب است. فرد برای تامین انرژی بالای سوخت و ساز بدن، تمایل زیادی به خوردن غذا نشان می‌دهد ولی با این حال وزن بسیار کمی دارد. تمایل سلول های بدن به دریافت انرژی بالا رفته؛ که این افراد با خوردن غذای زیاد نیز افزایش وزن چندانی ندارند. از جمله علایم شایع پرکاری تیروئید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ضعف اعصاب و سریع عصبی شدن
- کاهش وزن
- ضعف و لرزش در اعضای بدن
- احساس گرمای شدید در بدن
- مشکلات بینایی و سوزش چشم
- قاعدگی نامنظم
راهکار‌های پیشگیری از کم کاری و پرکاری تیروئید
بیماری‌های تیروئیدی ممکن است زمینه‌های ارثی داشته باشند؛ با این حال بیماری قابل پیشگیری است. با کمک تغذیه سالم می‌توان عملکرد تیروئید را تحت کنترل درآورد. وجود مواد مغذی مختلف اعم از روی و سلنیوم می‌تواند عملکرد این غده را متعادل کند. از راه‌های پیشگیری کم کاری و پرکاری تیروئید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
· رعایت رژیم غذایی مدیترانه‌ای
داشتن یک برنامه غذایی منظم و به دور از مواد التهاب زا می‌تواند شانس ابتلا به بیماری‌های مرتبط با غده تیروئید را کاهش دهد. مصرف برخی از غذاها ممکن است عملکرد‌های سیستم‌های درونی بدن را مختل کند. غذاهای کنسروی و فراوری شده به دلیل داشتن مواد نگهدارنده، فعالیت‌های رادیکال‌های آزاد را در بدن تشدید می‌کنند. رعایت رژیم غذایی مدیترانه ای راهکاری برای مقابله با اثرات مضر مواد غذایی است.
مصرف زیاد سبزیجات و میوه‌ها در این رژیم سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند و احتمال بروز التهاب را نیز کاهش می‌دهد. وجود اختلال در مخاط روده و آسیب رسیدن به آن، پاسخ ایمنی ایجاد می‌کند؛ که در نهایت بر روی تیرویید هم تاثیر می‌گذارد.
· مصرف مکمل‌ها
غده تیروئید برای انجام فعالیت خود در بدن و تولید هورمون به ید نیاز دارد. کمبود ید در بدن می‌تواند تولید هورمون را در این غده با اختلال مواجه کند. در برخی مناطق کوهستانی کمبود ید در افراد دیده می‌شود. برای مقابله با این مسئله به برخی از مواد غذایی همچون نمک، ید اضافه می‌کنند. در صورتی که نیاز بدن رفع نشود؛ با مشورت پزشک، می‌توان از مکمل‌ها نیز استفاده کرد.
درمان تیروئید
با توجه به نقش مهم تیرویید در کنترل ارگان‌های مختلف بدن، وجود هرگونه مشکل در آن می‌تواند زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. بروز مشکل در غده تیروئیدسوخت و ساز تمامی سلول‌های بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این شرایط حتی ممکن است بیماری‌های دیگری را نیز در بدن ایجاد کند. برای مثال وجود اختلال در عملکرد تیرویید، به سازوکار سیستم بینایی آسیب می‌رساند.
درمان تیروئید برای پیشگیری از بروز اختلال در عملکرد سایر بخش‌های بدن توصیه می‌شود. از راه‌های درمان تیروئید و مشکلات مربوط به آن؛ می توان به موارد نیز اشاره کرد:
- مصرف مکمل‌ها
- عمل جراحی
- روش های رادیواکتیو
